Podczas gdy osoby z naszego najbliższego otoczenia postrzegają nasze życie jako pasmo sukcesów, my cały czas wątpimy, nie dowierzamy, kwestionujemy. Tendencja do szkodliwej samokrytyki i zaniżania swojej wartości często może wiązać się z syndromem oszusta. Czym jest i jak nie wpaść w jego sidła?
Czym jest “impostor syndrome”?
Zjawisko psychologiczne, które powoduje brak wiary we własne możliwości nazywa się syndromem oszusta. Mimo iż zewnętrzne dowody świadczą o naszej kompetencji osoby, które cierpią z powodu tego syndromu zakładają, że nie zasługują na sukces, a jego przyczyn upatrują w szczęściu, zbiegu okoliczności czy bycia postrzeganym lepiej niż w rzeczywistości. Początkowo syndrom oszusta uważano za typowy dla kobiet na wysokich stanowiskach, ale okazuje się, że zakrzywiona percepcja dotyka ludzi niezależnie od płci. Co ciekawe, choć zaskakujące, syndrom oszusta jest powszechny nie wśród osób, które nie mają na swoim koncie żadnych osiągnięć, ale wśród tych, które dużo osiągnęły.
Efekt Dunninga – Krugera
Poczucie niekompetencji wśród osób wykwalifikowanych często kontrastuje z nieuzasadnioną, wysoką samooceną osób, które nie są ekspertami w swojej dziedzinie. Efekt Dunninga – Krugera to zjawisko psychologiczne, które pokazuje, że osoby niewykwalifikowane mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności, podczas gdy osoby wysoko wykwalifikowane mają tendencję do zaniżania oceny swoich umiejętności. Justin Kruger i David Dunning z Uniwersytetu Cornella zwrócili uwagę na to, że jak zgrabnie ujął to Darwin „ignorancja częściej jest przyczyną pewności siebie, niż wiedza”. Dość często możemy zaobserwować, że osoby niekompetentne nie dostrzegają niskiego poziomu swoich zdolności, nie potrafią trafnie ocenić ich zarówno względem siebie, jak i innych osób. Zjawisko to zostało odtworzone w licznych eksperymentach i stoi w dokładnej odwrotności do syndromu oszusta, z którym borykają się osoby wykwalifikowane.
Jakie motywatory pozwalają nam wpaść w sidła syndromu oszusta?
Motywatory życiowe to uniwersalne, potwierdzone naukowo impulsy, które motywują do działania i określają indywidualną osobowość. W przypadku syndromu oszusta kombinacja niektórych motywatorów może predysponować nas do szkodliwej samokrytyki. Zaniżanie własnej wartości jest najbardziej powszechne wśród osób o wysokim natężeniu motywatora Uznanie, które jest miarą pewności siebie i pokazuje, na ile istotna jest dla nas akceptacja ze strony innych. Duża potrzeba aprobaty społecznej może sprawić, że nasza samoocena będzie chwiejna i zależna od wielu zewnętrznych czynników. Jeśli dodamy do tego wysokie natężenie motywatora Władza, który świadczy o potrzebie osiągnięć i Rewanż, który skłania do porównywania się z innymi, będziemy mieli bardzo podatny grunt na rozwinięcie się syndromu oszusta.
Jak wydostać się z pułapki niskiej samooceny?
Zwalczanie syndromu oszusta wymaga zmiany przekonań na temat naszych własnych umiejętności.
- Uświadomienie sobie, że posiadamy osiągnięcia, a szczęście jest jedną z wielu elementów składowych sukcesu jest dobrym pierwszym krokiem do podniesienia samooceny.
- Psycholodzy zalecają również skupienie się na naszych własnych osiągnięciach, zamiast porównywać się do innych.
- Podobnie do perfekcjonistów osoby cierpiące na syndrom oszusta kładą na sobie presję i oczekują, że każde zadanie wykonają bezbłędnie. Pozwolenie sobie na popełnianie błędów pozwoli nam uwolnić się od mylnego przekonania o naszej niekompetencji.
- Warto również zapytać o konkretny feedback naszych współpracowników, przyjaciół czy przełożonego. Poproś o szczegółowe informacje związane z merytoryczną częścią twojej pracy.
- Podzielenie się swoimi odczuciami z najbliższymi osobami będzie pomocne i pozwoli otworzyć się na wsparcie emocjonalne ze strony innych.
Dzielenie się swoimi emocjami, pozwalanie sobie na błędy czy przyjmowanie pozytywnego feedbacku może być dla ciebie czymś nowym, ale jest to jedyny sposób by złamać błędne koło szkodliwych przekonań. Zaakceptuj pojawiające się wątpliwości, a kiedy będzie ci szczególnie ciężko przypomnij sobie słowa Tiny Fey “Everyone else is an impostor, too.” Z czasem będzie tylko łatwiej.
Autor: Katarzyna Janas