Stres to nasz chleb powszedni, szczególnie w czasie pandemii, gdy nic nie jest stabilne i życie może ulec z dnia na dzień drastycznym zmianom. O ile krótkotrwały stres może być korzystny dla naszego organizmu, długotrwałe stany napięcia powodują poważne problemy zdrowotne. W jaki sposób obniżyć stres i wykorzystać do tego swój profil motywacyjny?
Czym jest stres?
Stres możemy podzielić na dwie kategorie: jego psychologiczną percepcję oraz odpowiedź naszego ciała na stany napięcia, które wpływają m.in. na pamięć czy metabolizm. Stres może być korzystny dla organizmu, kiedy pozostaje odpowiedzią na niebezpieczne sytuacje, każe nam szybciej uciekać czy szukać schronienia. Percepcja niebezpieczeństwa aktywuje automatyczne reakcje (fight or flight response) warunkując odpowiednią odpowiedź naszego ciała.
Co jest przyczyną stresu?
Przyczyną pojawienia się stresu są zagrażające sytuacje – te bardziej atawistyczne, jak pojawienie się węża na drodze, czy bardziej współczesne, jak utrata pracy czy wystąpienie przed dużą grupą ludzi. Stresujące wydarzenie aktywuje kaskadę hormonów włączając w to adrenalinę czy kortyzol, które przyspieszają bicie serca, podnoszą ciśnienie i zawężają uwagę do śledzenia niebezpieczeństwa. Obsesja społeczeństwa na punkcie produktywności sprawia, że stres jest coraz częściej nieodłączną częścią życia. O ile krótkotrwałe stany napięcia są korzystne dla organizmu, długotrwały, chroniczny stres może być dla nas niezwykle szkodliwy.
Kto kontroluje mój stres?
Jesteśmy przyzwyczajeni do myślenia, że odpowiedzialność za nasze życie spoczywa tylko na nas. Takie podejście ma swoje plusy – podkreśla naszą sprawczość jako jednostek i pokazuje, że mamy kontrolę nad otaczającą nas sytuacją. Niestety pomijanie roli systemu jest dla ludzi bardzo szkodliwe, ponieważ często obwiniają się za coś, na co nie do końca mają wpływ. System pracy jest również odpowiedzialny za nasze przeżycia wewnętrzne, za to jakie środki radzenia sobie ze stresem są dla nas dostępne, w jaki sposób postrzegamy obowiązki. Reagujemy na otoczenie, a otoczenie reaguje na nas. Możemy czuć się niedocenieni w pracy (szczególnie kiedy mamy wysoką potrzebę Uznania), mimo świetnie wykonywanych obowiązków. Jeśli nasz szef, nad którego zachowaniem nie mamy kontroli, nie ma zwyczaju chwalić (możliwe, że motywator Uznanie nie osiąga u niego wysokich wartości) usunięcie przyczyny stresu jest poza naszym zasięgiem, Na szczęście spora część rzeczy również zależy od nas. Możemy zadbać o czas na medytację, kłaść się wcześniej spać i ograniczyć korzystanie z social mediów. Możemy wybierać zdrowe relacje i dbać o odpowiednią ilość odpoczynku. Kortyzol daje nam energię, ale na dłuższą metę oś podwzgórze – przysadka – nadnercze zaczyna źle funkcjonować i sprawia, że czujemy się zmęczeni. Dzieje się tak, ponieważ we współczesnym świecie doświadczamy o wiele więcej stresu, niż nasze ciało może udźwignąć.
Jak zmniejszyć stres?
- Śpij więcej. Dobry sen wpływa na aktywację osi podwzgórze – przysadka – nadnercze, co pozwala redukować stres. Postaraj się unikać światła z urządzeń elektronicznych przynajmniej 30 min przed pójściem spać.
- Ćwicz lekko, ale regularnie. Każdy wie, że ćwiczenia są dla nas dobre, ale ich intensywność nie pozostaje bez znaczenia. Intensywne treningi zwiększają popyt na kortyzol, dlatego lepiej pomyśleć o spacerze, jodze czy rekreacyjnym pływaniu.
- Spróbuj medytacji. Badania pokazują, że medytacja redukuje poziom stresu, a nawet depresję czy stany lękowe.
- Patrz na stresujące sytuacje, jak na wyzwanie. Kiedy percepcja rzeczywistości jest skoncentrowana na działaniu zamiast na lęku, nasze zasoby radzenia sobie w sytuacji znacząco wzrastają.
- Weź zimny prysznic. Możesz pomyśleć, że to żart, ale jest to naprawdę dobry sposób, żeby aktywować twój układ przywspółczulny, po rozgrzewających nas ćwiczeniach i zredukować stres.
- Zmień dietę i odetnij kawę. Kocham kawę i ciężko mi bez niej żyć, ale już tak mała rzecz, jak ograniczenie się do filiżanki dziennie i zdrowe wybory żywieniowe mogą pomóc nam w walce ze stanami napięcia.
Jak profil motywacyjny może pomóc mi w redukcji stresu?
W zależności od naszego profilu motywacyjnego, niektórzy będą doświadczać większej ilości stresu a inni mniejszej. Osoby o wysokim natężeniu motywatora Spokój potrzebują bezpieczeństwa do tego, by czuć się szczęśliwi. Stabilizacja jest istotnym czynnikiem ich dobrostanu. Jeśli chodzi o drugi biegun tego samego motywatora, osoby o niskim natężeniu motywatora Spokój nie potrzebują tak silnej stabilizacji. Są to ludzie skłonni do podejmowania ryzyka i wyzwań, którzy dzięki swojemu nastawieniu siłą rzeczy lepiej radzą sobie ze stresem.
Niezależnie od natężenia motywatora Spokój patrząc na inne motywatory możemy dopasować do naszych potrzeb różne sposoby radzenia sobie ze stresem. Osoby o wysokim natężeniu motywatora Piękno mogą szukać odpoczynku w arteterapii, artystycznym hobby, tańcu czy wyjazdach na łono natury. Osoby o wysokiej Ciekawości z pewnością znajdą przeróżne sposoby radzenia sobie ze stresem w literaturze popularno-naukowej. Podchodzenie do świata z ciekawością i skupieniem może również służyć praktyce mindfulness. Osoby o wysokim natężeniu motywatora Aktywność fizyczna naturalnie będą redukować stres przez sport. Warto jednak pamiętać, żeby aktywność służąca rozładowaniu napięcia była lekka a trening niezbyt wysiłkowy. Wysokie natężenie motywatora Rodzina i Kontakty Społeczne w stresujących sytuacjach będzie skłaniać nas do poszukiwania wsparcia wśród bliskich i “przegadania” dręczących nas problemów. Niezależnie od źródła stresu próbujemy dopasować sposób redukcji indywidualnie do naszych potrzeb.
Autor: Ewa Jochheim